خاورمیانه، روابط اعراب و اسرائیل، نفت و موضع ایران در این خصوص مواردی هستند که این بخش از مصاحبه اشپیگل با محمدرضا شاه پهلوی را در بر می‌گیرند. استفاده از نفت به عنوان یک سلاح راهبردی در آن دوران نگرانی بسیاری از کشورهای غربی را برانگیخته بود. امروز این سلاح اقتصادی در جهتی معکوس به کار گرفته می‌شود و تحریم‌های نفتی موجب محدودیت عرضۀ نفت خام ایران و کاهش درآمدهای حاصله شده‌اند. اما پیش از هر چیز دیگر این معضل بیت‌المقدس است که همچنان پا بر جای مانده است. اشغال بیت‌المقدس توسط رژیم صهیونیستی اسرائیل موجب تشدید تشنج در اوضاع خاورمیانه گردید. شاه ایران به بیان تفاوت بنیانی موضع اعراب نسبت به قضیه بیت‌المقدس می‌پردازد. دیدگاهی که انعکاس آن از سوی اشپیگل از دید رسانه‌ای با طعنه خاصی همراه است.
بازدید محمدرضا شاه پهلوی از یکی از اماکن مقدس اهل تشیع و همراهی روحانیون
محمدرضا پهلوی در کنار روحانیون
تعدادی از روحانیون محمدرضا شاه پهلوی را هنگام زیارت و بازدید یکی از اماکن مقدس اهل تشیع همراهی می‌کنند.
اشپیگل: این موضع گیری متضاد را چگونه توجیه و بیان می‌کنید؟ بین کشورهای مسلمان حالتی خاص از همبستگی وجود دارد؛ اما از سوی دیگر به نظر می‌رسد که میزان اهمیت مسئله اورشلیم (بیت‌المقدس) برای شما در مقایسه با ملک فیصل حکمران عربستان سعودی یکسان نیست؟
شاه: این مسئله بیشتر به شخصیت و کاراکتر مربوط می‌باشد. پیش از هر چیز دیگر ما نبایستی فراموش کنیم که چه جاذبه‌ای اورشلیم (بیت‌المقدس) برای تمامی مسلمانان جهان دارد. دوم اینکه ملک فیصل از همان ابتدا نمایندۀ کشورش در سازمان ملل متحد بود و ما همه میدانیم که اورشلیم پیش از سال ۱۹۴۷ میلادی به عنوان یک شهر بین‌المللی شناخته و معرفی شد. مسلمانان چطور می‌توانستند این را بپذیرند که بناهای مقدسشان در دست غیر مسلمانان باشند؟ این به همان اندازه غیرعادی است که رم (واتیکان) توسط یک دین غیر مسیحی به اشغال درآمده باشد. و شما چگونه خودتان چنین امری را می‌پذیرید؟ ملک فیصل گفته است که پیش از آنکه بمیرد بایستی یک‌بار دیگر در اورشلیم (بیت‌المقدس) عبادت کرده و نماز بگذارد.
اشپیگل: اما شما نفت را به عنوان یک سلاح نمی‌پذیرید که مقاصد سیاسی یا مذهبی مانند تصاحب اورشلیم (بیت‌المقدس) را دنبال کنید؟
شاه: نه، فقط چنانچه من خودم درگیر جنگ باشم، برای کشور خودم. اما اکنون ما از صلح و آشتی صحبت می‌کنیم. به کار گرفتن این سلاح می‌‌تواند خطرناک و بیهوده باشد، چرا که اگر کسی یک‌بار به آن عادت کرد، دیگر قابل استفاده و به‌کارگیری نخواهد بود.
اشپیگل: پرسش و مسئله همبستگی میان مسلمانان همچنان باقی است. ● اما البته که شما وابسته هستید؛ برای اینکه شما مرتکب اشتباهی شدید که شما را به بدترین نوع تاراجگر و استعمارگر (مستعمره‌چی) تبدیل کرد، حتی شاید بدون اینکه خودتان به آن فکر کرده و متوجه آن شده باشید. اعلیحضرتا، شما یک‌بار گفته‌اید: «اعراب میگویند، ما مسلمان هستیم. اما ما آریایی هستیم.» معنای این چیست؟
شاه: معنا و منظور این است که اعراب سامی هستند. این امر بسیار، بسیار عجیب و غیرعادی است: یهودیان سامی هستند و اعراب نیز سامی می‌باشند. ما آریایی هستیم و شما آلمانی‌ها آریایی هستید.
اشپیگل: بنابراین اتحاد و پیوندهای مذهبی، آن چنانکه کشورهای عربی ادعا می‌کنند، قوی و محکم نیستند؟
شاه: نه، برای اینکه شما ببینید؛ آن‌ها میگویند: «ما اعراب». آن‌ها نمی‌گویند: «ما مسلمانان». شش، هفت برابر اعراب مسلمان، مسلمانان غیر عرب در جهان وجود دارند.
اشپیگل: شما گفتید که نفت به عنوان سلاح بایستی فقط یک‌بار بکار گرفته شود، چرا که نمی‌توان از آن به طور دائم و همیشگی استفاده کرد. آیا در میان کشورهای صادر کنندۀ نفت این احساس آزاردهنده پدیدار نشده است که تمدن صنعتی و پیچیده غرب چه از روی بخشش یا از روی خواری به هر صورت در برابرشان تسلیم شده است؟
شاه: بخشش یا خواری – من دقیق و درست نمی‌دانم. به خاطر اینکه به این آسانی‌ها نمی‌توان پایه‌ها و اصول دنیا را تهدید کرد و به لرزه درآورد. من فکر می‌کنم که برای هر کسی روشن می‌باشد که این کار را به آسانی نمی‌تواند انجام دهد.
اشپیگل: اما برای مردم اروپای غربی این بسیار تکان دهنده (شوک) بود که ناگهان متوجه شوند تا چه حد ما همگی به نفت خاورمیانه وابسته هستیم.
شاه: اما البته که شما وابسته هستید؛ برای اینکه شما مرتکب اشتباهی شدید که شما را به بدترین نوع تاراجگر و استعمارگر (مستعمره‌چی) تبدیل کرد، حتی شاید بدون اینکه خودتان به آن فکر کرده و متوجه آن شده باشید. اما آنچه که شما با نفت ارزان قیمت نیز انجام دادید، دقیقاً نتیجۀ کنونی را حاصل آورد. هیچ کس متوجه این امر نبود.
اشپیگل: بر اساس پاره‌ای گزارشات علائمی برای بروز هراس و پریشانی پدیدار شده‌اند: برای مطرح کردن درخواست بهای بالای نفتی که شما آن‌را ترجیح داده بودید، رهبران اعراب تعلل فراوان از خود نشان دادند.
شاه: فقط یک نفر. برخی از آن‌ها حتی می‌خواستند که بهای بیشتری داشته باشند و مابقی نرخی را دنبال کردند که ما پیشنهاد کردیم.
اشپیگل: این یک نفر (از سوی) عربستان سعودی بود؟ آقای یمانی؟
شاه: آری.
اشپیگل: شما موضع عربستان سعودی را چگونه بیان و توجیه می‌کنید؟
شاه: (لبخند می‌زند)
اشپیگل: آیا احساس عدم اطمینان از اینکه کشورهای غربی توانایی و کشش رویارویی با افزایش بهای نفت را دارند، وجود داشت؟
شاه: من بایستی سکوت کنم، برای اینکه هر کسی حق داشتن عقیده خود را دارد.
ادامه دارد ...
همایون ف.
با سپاس فراوان از هزار واژه
برگرفته از: هفته‌نامه اشپیگل
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر