بار سنگین سیاست راهبردی شاه برای پیشبرد اقتصاد ایران در میان رسانه‌های غربی نیز با ناخرسندی فراوان روبرو شده بود. ایجاد دگرگونی بنیادی در پهنۀ اقتصاد ایران طی گذشت یک نسل و بهره‌گیری از فناوری پیشرفته غربی بدون تأثیر پذیری از افکار آن جوامع، محور اصلی این برنامه محسوب می‌شدند. سخن از «ایسم»ها است و عدم توانایی کاربردی آن‌ها در جوامع امروزی. برای بر پا سازی ایران نوین گویی بایستی نسخه‌ای ایرانی، توسط ایرانیان، بر پایۀ اندیشۀ ایرانی تهیه و به کار گرفته شود. همچنین شاه ایران به بیان دیدگاه خود پیرامون جای و مکان ایران در جهان آینده می‌پردازد؛ جهانی که با دگرگونی بنیانی روبرو خواهد بود و بازیگرانی نوین را در عرصۀ معادلات بین‌المللی تجربه خواهد کرد. محمدرضا پهلوی صریحاً در برابر احتمال هجوم نظامی کشورهای غربی برای دسترسی به منابع نفتی ایران نیز هشدار می‌دهد. واکنش ایران قاطعانه خواهد بود: «این اتفاق نخواهد افتاد. چرا که در این صورت همه چیز به آسمان خواهد رفت.»
دیدار ویلی براندت صدراعظم آلمان غربی به همراه همسرش از ایران و ملاقات با محمدرضا شاه پهلوی و همسرش فرح پهلوی در تهران - دهه پنجاه خورشیدی
صدراعظم آلمان مهمان شاه ایران – دهۀ پنجاه خورشیدی
ویلی برانت به همراه همسرش در کنار شاه و شهبانوی ایران طی دیداری در تهران برای گسترش مناسبات اقتصادی ایران و آلمان غربی.
اشپیگل: اعلیحضرتا، شما یک‌بار گفتید که ایران در عرض مدت کوتاهی به یکی از پنج کشور پیشرفته و قدرتمند جهان تبدیل خواهد شد.
شاه: بیایید بگوییم پس از گذشت یک نسل.
اشپیگل: این تخمین و پیش نگری شما بر چه پایه‌ای استوار است؟
شاه: تلاش، کوشش و کارمایۀ (انرژی) مردم ما؛ کشورداری ما، صرف‌نظر از ... همین دیروز ما برخی تظاهرکنندگان را دیدیم. خودتان تصورش را بکنید، ایرانیان – اگر که آن‌ها واقعاً ایرانی بودند – ایرانیانی که علیه رهبر خودشان تظاهرات می‌کردند؛ پس از این همه اقدامات که ما برای کشورمان انجام داده‌ایم! این کشورداری است که ما در سرزمینمان داریم: همه پشتیبان دستگاه و دولت هستند، با جان و دل. ما با تروریست‌ها روبرو هستیم، شما با تروریست‌ها روبرو هستید. در آلمان شما خودتان نیز با دار و دستۀ «بادر» (Baader) روبرو هستید.
اشپیگل: برای اینکه به پرسشمان دربارۀ پنج کشور قدرتمند جهان بازگردیم: شما چین را به حساب نمی‌آورید؟
شاه: من هیچ نامی نبردم، اما معمولاً بایستی ایالات متحده آمریکا و اتحاد شوروی باشند ...
اشپیگل: چین نه؟
شاه: خب، من اگر می‌گویم «قدرت»، منظور من توان کوبندۀ نظامی نیست. در سال ۱۹۸۰ چین بیش از یک میلیارد نفر جمعیت خواهد داشت. اصولاً چگونه می‌توان نیازهای یک جامعۀ پیشرفتۀ ۱٬۵ میلیارد نفری را به نحو مطلوب برآورده و ارضاء کرد؟ ● مردمان ما انسان‌هایی کوشا، جویای دانش و مشتاق آموختن هستند؛ در این امر اصلاً تردیدی نیست. ما دارای سنن و رسوم خودمان هستیم، ما تاریخی بسیار کهن داریم – تاریخی ۳۰۰۰ ساله. چرا ما بایستی از دیگران تقلید کنیم؟ باری. من نمی‌دانم چه سرانجامی روزی در انتظار ژاپن خواهد بود، چرا که ژاپن ذغال سنگ ندارد، آن‌ها نفت‌سنگ هم ندارند، آن‌ها نفت ندارند، آن‌ها هیچ چیزی ندارند، مطلقاً هیچ چیز. نقاط ثقل و اهمیت در جهان به صورتی بنیانی جابجا خواهند شد. کسی چه می‌داند، شاید برزیل به یکی از پیشرفته‌ترین کشورهای دنیا تبدیل شود. آیا می‌دانید که میزان رشد واقعی اقتصاد ما طی سال جاری بالغ بر ۲۰ درصد خواهد شد؟ این در بسیاری از مقیاس‌ها یک رکورد جهانی محسوب می‌شود. حداکثر آنچه که ژاپن داشته ۱۶ درصد بوده است. ده سال دیگر ما آنی خواهیم بود که شما امروز هستید، شما (آلمانی‌ها)، فرانسوی‌ها یا بریتانیایی‌ها.
اشپیگل: ده سال دیگر؟
شاه: اوه، آری. تنها مشکل ما این است که افراد فنی و متخصص تربیت کنیم.
اشپیگل: کشورهای غربی برای دستیابی به استانداردهای امروز نسل‌ها را پشت سر گذاشته‌اند. و شما باور دارید که می‌توانید به صورت جهشی این مدت زمانی را طی کنید؟
شاه: آری. مردمان ما انسان‌هایی کوشا، جویای دانش و مشتاق آموختن هستند؛ در این امر اصلاً تردیدی نیست. از افراد خودتان بپرسید که در کشورمان کار می‌کنند. و ما همه گونه دستاویز و انگیزه هم داریم. ما دارای سنن و رسوم خودمان هستیم، ما تاریخی بسیار کهن داریم – تاریخی ۳۰۰۰ ساله. چرا ما بایستی از دیگران تقلید کنیم؟
اشپیگل: و فناوری غربی؟
شاه: شما برای کاوش و تحقیقات میلیون‌ها دلار هزینه کرده‌اید و پس از سال‌ها کار فراوان و دشوار به کشف برخی چیزها نائل شده‌اید. چرا ما نبایستی از این نتایج برداشت کنیم؟ البته که ما همه این چیزها را برگرفته و خواهیم پذیرفت؛ و آنچه را که برای ما مفید فایده و خوب است را نیز نگاه خواهیم داشت. و همچنین ما در موقعیتی هستیم که توانایی توسعه و پردازش ایده‌های خودمان را نیز داریم. همه این «ایسم»ها، کاپیتالیسم، سوسیالیسم، کمونیسم و غیره کهنه شده‌اند؛ ۱۰۰ سال، ۱۵۰ سال قدمت دارند و با ایده‌آل‌های انسانی تطابق ندارند. این‌ها با پیشرفت تکنیک مطابقت ندارند و فاقد هم‌خوانی با دوران معاصر ما می‌باشند.
اشپیگل: اعلیحضرتا، شما یک‌بار گفتید که چنانچه کشورهای غربی بخواهند به تغییر اصول بنیانی معاملات نفت بر خلاف آنچه که مد نظر شما می‌باشد روی بیاورند، آن‌ها یک چیز را فراموش کرده‌اند: همانا اینکه شما می‌توانید به سادگی منابع نفتی را مسدود کرده و ببندید. شما گفتید که ما بدون درآمدهای نفتی هم می‌توانیم زنده بمانیم و با شیر بز به گذران زندگی بپردازیم، آنچنان که قرن‌ها آن‌را انجام داده‌ایم. اما جهان صنعتی بدون نفت محکوم به نابودی و مرگ است. آیا شما نباید با این هراس روبرو باشید که کشورهای صنعتی ترجیحاً سرانجام به جای مردن به نبرد روی بیاورند و نفت خام – این عصارۀ حیاتی – را با زور و جبر نظامی به دست بیاورند؟
شاه: این اتفاق نخواهد افتاد. چرا که در این صورت همه چیز به آسمان خواهد رفت.
اشپیگل: آیا احساس نمی‌کنید که مغرب زمین و مشرق زمین ناگهان در پهنۀ یک جدال تاریخی قرار گرفته‌اند؟
شاه: من فکر نمی‌کنم که چنین ابعادی را به خود گرفته باشد، چرا که نفت همچنان فراهم خواهد بود.
اشپیگل: حداقل در وضعیت کنونی. در ۲۳ دسامبر (۱۹۷۳) اعراب تهدیدات اولیه خودشان مبنی بر کاهش سی درصدی تولید نفت برای ماه ژانویه را پس گرفتند. میزان این کاهش اکنون بایستی در حدود ۱۵ درصد باشد. به نظر شما علت بروز این تغییر چه چیزی بوده است؟
شاه: دلایل متعددی می‌تواند وجود داشته باشد. از جمله اطلاعاتی که وزرای آن‌ها طی سفرهایشان به اروپا و ایالات متحده آمریکا کسب کرده‌اند.
اشپیگل: شاید این تحریم فقط یک سراب بوده است؟
شاه: ایالات متحده آمریکا به این نتیجه رسیده است که واردات نفتی آن کشور هرگز کاسته نخواهد شد. من گزارش مربوط به آن‌را یک ماه پیش دیده‌ام.
ادامه دارد ...
همایون ف.
برگرفته از: هفته‌نامه اشپیگل
با سپاس فراوان از هزار واژه
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر